Skonsolidowany raport z analizy strategicznej dla Centralnego Portu Komunikacyjnego

Wprowadzenie

Gorący temat związany z budową Centralnego Portu Komunikacyjnego rozgrzewa opinię publiczną znajdując poklask zarówno wśród osób wspierających budowę inwestycji, jak również przeciwników, którzy za główny argument uznają zbyt wysoki koszt inwestycji oraz skalę przedsięwzięcia.

W Nowicki Consulting dokonaliśmy analizy strategicznej inwestycji z punktu widzenia właściciela, a więc Państwa Polskiego. W tym celu posłużyliśmy się metodami badawczymi, których wyniki oraz wnioski możecie Państwo przeczytać w niniejszym wpisie.

Dotychczas, większość ekonomistów posługuje się metodami ilościowymi, wskazując na wysoki koszt realizacji inwestycji, pomijając jednocześnie metody jakościowe.

Na potrzeby niniejszego wpisu przedstawimy wyniki analizy makrootoczenia, którą przeprowadziliśmy za pomocą metody PESTEL (Politycal, Economic, Social, Technological, Environment, Legal). Analizę sektora lotniczego, którą przeprowadziliśmy za pomocą Analizy 5-Sił Portera, oraz analizę projektu metodą SPACE (Strategic Position and Action Evaluation) – oryginalnie autorstwa H.Rowe, R. Masona i K. Dickela. W pierwotnej wersji jej konstrukcja sprzyja subiektywnym ocenom i wyborom, dlatego dokonano modyfikacji, by poprzez jej dalszą operacjonalizację otrzymać bardziej obiektywne oceny sytuacji strategicznej.

Inwestycja CPK obejmuje 3 komponenty inwestycyjne – port lotniczy, infrastrukturę pomocniczą oraz połączenia kolei szybkich prędkości (tzw. „szprychy”).

Analiza PESTEL

Czym jest makrootoczenie?

Makrootoczenie to złożony zestaw zewnętrznych czynników, które mają wpływ na funkcjonowanie organizacji, branży lub gospodarki jako całości. Jest to szeroki kontekst, który obejmuje czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne, technologiczne, ekologiczne i prawne. Makrootoczenie kształtuje warunki, w jakich działa dana jednostka lub system, i może mieć znaczący wpływ na jej sukces lub niepowodzenie.

W skrócie, makrootoczenie odnosi się do wszystkich zewnętrznych czynników, które mogą wpłynąć na organizację, branżę lub gospodarkę w ogóle, tworząc kontekst, w którym działają i rozwijają się.

Dlaczego ma to znaczenie przy podejmowaniu decyzji strategicznych?

Makrootoczenie jest istotne przy podejmowaniu decyzji strategicznych, ponieważ stanowi kontekst, w którym funkcjonuje organizacja lub przedsiębiorstwo. Istnieje kilka powodów, dla których uwzględnienie makrootoczenia jest kluczowe w procesie podejmowania decyzji strategicznych:

1. Ryzyko i niepewność: Makrootoczenie może generować ryzyko i niepewność dla organizacji, ponieważ zewnętrzne czynniki, takie jak zmiany polityczne, ekonomiczne czy technologiczne, mogą znacząco wpłynąć na jej działalność. Świadomość tych czynników pozwala na lepsze zrozumienie potencjalnych zagrożeń i możliwości oraz umożliwia odpowiednie dostosowanie strategii, aby zmniejszyć ryzyko i wykorzystać korzyści.
2. Konkurencja: Makrootoczenie wpływa na konkurencję w branży poprzez kształtowanie warunków rynkowych, regulacji oraz zmieniających się preferencji i zachowań klientów. Analiza makrootoczenia pozwala zrozumieć siłę konkurencji, trendy w branży i potencjalne zagrożenia ze strony nowych konkurentów, co jest kluczowe przy opracowywaniu strategii konkurencyjnej.
3. Zmiany w otoczeniu biznesowym: Makrootoczenie może ulegać dynamicznym zmianom, na przykład w wyniku nowych przepisów prawnych, postępów technologicznych, zmian społecznych czy ekonomicznych. Podejmowanie decyzji strategicznych bez uwzględnienia tych zmian może prowadzić do utraty konkurencyjności lub nawet zagrozić istnieniu organizacji.
4. Możliwości rozwoju: Makrootoczenie może także stwarzać nowe możliwości rozwoju dla organizacji, na przykład poprzez rozwój nowych rynków, zmiany w preferencjach klientów lub postęp technologiczny. Świadomość tych możliwości pozwala organizacji wykorzystać korzyści płynące z zmieniającego się otoczenia i dostosować swoją strategię w celu maksymalizacji potencjalnych korzyści.

W skrócie, analiza makrootoczenia jest kluczowym elementem podejmowania decyzji strategicznych, ponieważ pozwala na lepsze zrozumienie kontekstu, w którym działa organizacja, identyfikację zagrożeń i możliwości oraz odpowiednie dostosowanie strategii w celu osiągnięcia sukcesu w zmieniającym się otoczeniu biznesowym.

Analiza PESTEL (Politics, Economy, Society, Technology, Environment, Law + Military)

Poniżej, przedstawiono krótki opis poszczególnych czynników będących składowymi analizy PESTEL.

1. Polityczne (Political):- Składowa polityczna analizy PESTEL koncentruje się na ocenie wpływu polityki i decyzji rządowych na projekt. Obejmuje to stabilność polityczną, priorytety rządu w zakresie inwestycji, politykę dotyczącą infrastruktury transportowej oraz regulacje związane z sektorem lotniczym. Analiza tej składowej obejmuje także ocenę relacji projektu z rządem, wsparcie polityczne dla inwestycji oraz ryzyko zmian politycznych, które mogą wpłynąć na harmonogram i budżet projektu.
2. Ekonomiczne (Economic): Składowa ekonomiczna analizy PESTEL ocenia wpływ czynników ekonomicznych na projekt. Obejmuje to czynniki takie jak sytuacja gospodarcza kraju, trendy cen surowców, inflacja, kursy walut oraz dostępność finansowania. Analiza tej składowej obejmuje ocenę kosztów inwestycji, potencjalnych korzyści ekonomicznych, ryzyka finansowego oraz prognozy dotyczące popytu na usługi portu lotniczego.
3. Społeczne (Social): Składowa społeczna analizy PESTEL koncentruje się na ocenie wpływu aspektów społecznych na projekt. Obejmuje to demografię regionu, oczekiwania społeczne, trendy konsumenckie oraz kwestie związane z zatrudnieniem i równością społeczną. Analiza tej składowej obejmuje ocenę odbioru projektu przez społeczność lokalną, reakcji na planowane zmiany oraz możliwych konfliktów społecznych.
4. Technologiczne (Technological): Składowa technologiczna analizy PESTEL ocenia wpływ postępu technologicznego na projekt. Obejmuje to innowacje w dziedzinie transportu lotniczego, dostępność nowych technologii, trendy w cyfryzacji oraz zagrożenia związane z cyberbezpieczeństwem. Analiza tej składowej obejmuje ocenę możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii w projekcie, ryzyka związanego z awariami systemów informatycznych oraz konieczności inwestycji w infrastrukturę IT.
5. Środowiskowe (Environmental): Składowa środowiskowa analizy PESTEL ocenia wpływ projektu na środowisko naturalne. Obejmuje to emisję gazów cieplarnianych, zużycie zasobów naturalnych, ochronę bioróżnorodności oraz wymogi dotyczące zrównoważonego rozwoju. Analiza tej składowej obejmuje ocenę potencjalnych skutków dla środowiska, ryzyka związanego z naruszeniem przepisów środowiskowych oraz konieczności zastosowania praktyk zrównoważonego rozwoju.
6. Prawne (Legal): Składowa prawna analizy PESTEL ocenia wpływ przepisów i regulacji prawnych na projekt. Obejmuje to przepisy budowlane, regulacje dotyczące ochrony środowiska, prawo pracy, zasady konkurencji oraz wymogi dotyczące bezpieczeństwa. Analiza tej składowej obejmuje ocenę zgodności projektu z obowiązującymi przepisami i normami, ryzyka związanego z ewentualnymi zmianami przepisów oraz konieczności uzyskania odpowiednich zezwoleń i pozwoleń.
7. Bezpieczeństwo Narodowe (Military): Ten element został dodany przez nas do analizy PESTEL ze względu na militarny charakter inwestycji. W czasie pokoju i rosnącego napięcia możliwość sprawnego przemieszczania wojsk i sprzętu jest kluczowym czynnikiem sukcesu na wypadek eskalacji napięć.

Wnioski po analizie PESTEL

Sytuacja makrootoczenia jest skomplikowana i rzutuje na powodzenie realizacji projektu. Czynniki polityczne mają istotny wpływ na powodzenie realizacji inwestycji i jej późniejsze funkcjonowanie, ale naciski wewnętrzne na politykę proekologiczną, wpływają in minus w stosunku do realizacji przedsięwzięcia. Rosnąca tendencja do walki ze zmianami klimatu, jak również coraz dalej idąca polityka związana z redukcją emisji CO2 wpływa na trudne warunki do funkcjonowania Portu Lotniczego. Członkostwo w NATO oraz sytuacja geopolityczna zmusza nasz kraj do realizacji przedsięwzięcia jako solidnego i poważnego sojusznika. W czasie pokoju, w przypadku eskalacji napięć koniecznym jest usprawnienie transportu żołnierzy oraz sprzętu, a tutaj komponent kolejowy oraz lotniczy są niezbędne. Gospodarka Polski jest stabilna, a tempo wzrostu gospodarczego przyzwoite, co pozytywnie rzutuje na podjęcie decyzji. Przyzwolenie społeczne sprzęga się z proekologicznym charakterem inwestycji w komponent kolejowy.

Podsumowanie

Analiza PESTEL wykazała 4 czynniki mogące negatywnie wpływać na realizację oraz funkcjonowanie inwestycji. 8 czynników sprzyja realizacji inwestycji + aspekt związany z Bezpieczeństwem Narodowym.

Jedną z metod mogących zniwelować wpływ czynników in minus byłoby przygotowanie scenariuszy możliwych zdarzeń, aby móc reagować stosownie do zmieniającego się makrootoczenia.

Analiza 5-Sił Portera

Do oceny otoczenia bliższego projektu posłużyliśmy się analizą 5-Sił Portera. M. Porter analizował sektor poprzez zbadanie pięciu czynników (sił), które kształtują jego atrakcyjność. Poniżej prezentujemy opis metody w formie graficznej oraz ocenę poszczególnych sił.

Analiza

1. Zagrożenie ze strony nowych konkurentów:
   Budowa CPK przyciąga uwagę inwestorów, a nowe porty mogą stanowić konkurencję dla CPK. Może to obejmować inne duże porty lotnicze lub intermodalne centra transportowe. Jednakże, ze względu na ogromne wymagania kapitałowe i surowe regulacje branżowe, nowi konkurenci mogą spotkać się z wysokimi barierami wejścia. Istniejące zobowiązania finansowe, konieczność uzyskania odpowiednich pozwoleń oraz zapewnienie infrastruktury potrzebnej do funkcjonowania takiego dużego kompleksu transportowego, stanowią duże wyzwanie dla potencjalnych konkurentów.
2. Siła dostawców:
   Dostawcy, takie jak firmy budowlane, dostawcy materiałów budowlanych czy usług transportowych, mogą mieć wpływ na CPK poprzez swoją siłę negocjacyjną. Jeśli dostępność niektórych materiałów będzie ograniczona, lub istnieją monopolistyczne struktury wśród dostawców, mogą oni narzucić wyższe ceny, co może podnieść koszty budowy i operacyjne CPK.
3. Siła nabywców:
   Nabywcy CPK, w tym linie lotnicze, przewoźnicy, firmy logistyczne oraz pasażerowie, mogą mieć wpływ na działania CPK. Ich siła negocjacyjna może wynikać z ich zdolności do wyboru alternatywnych portów lub tras transportowych. Jednakże, ze względu na strategiczne znaczenie CPK dla krajowego i międzynarodowego transportu, nabywcy mogą mieć ograniczoną zdolność negocjacyjną.
4. Zagrożenie ze strony substytutów:
   Alternatywne formy transportu, takie jak transport kolejowy, drogowy czy morski, mogą stanowić substytuty dla CPK. Jednakże, różnice w czasie, kosztach i poziomie obsługi mogą ograniczyć atrakcyjność substytutów. Na przykład, transport kolejowy może być bardziej efektywny w niektórych przypadkach, ale mniej elastyczny niż transport lotniczy, co sprawia, że ​​substytuty nie są zawsze konkurencyjne wobec CPK.
5. Stopień rywalizacji w branży:
   Rywalizacja w branży lotniczej i transportowej może być wysoka, ze względu na duże zainteresowanie i konkurencję międzynarodową. CPK będzie konkurować z innymi portami lotniczymi oraz intermodalnymi centrami transportowymi o pasażerów, przewoźników i linie lotnicze. Jednakże, unikalne cechy i specjalizacja CPK mogą pomóc w zmniejszeniu bezpośredniej rywalizacji, na przykład poprzez oferowanie specjalistycznych usług dla konkretnych rodzajów ładunków lub pasażerów.

Podsumowanie oraz wnioski

Podsumowując analizę Pięciu Sił Portera w kontekście projektu Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK), można wysunąć kilka kluczowych wniosków dotyczących atrakcyjności sektora transportu lotniczego i intermodalnego:

1. Wysokie bariery wejścia: Branża transportu lotniczego i intermodalnego charakteryzuje się wysokimi barierami wejścia, wynikającymi z ogromnych wymagań kapitałowych, surowych regulacji oraz długiego czasu potrzebnego na uzyskanie niezbędnych pozwoleń i infrastruktury. To sprawia, że ​​nowi konkurenci mogą mieć trudności w penetracji rynku, co jest korzystne dla istniejących graczy, takich jak CPK.
2. Ryzyko ze strony dostawców: Siła negocjacyjna dostawców, takich jak firmy budowlane czy dostawcy materiałów, może stanowić ryzyko dla CPK poprzez ewentualne podniesienie cen i kosztów operacyjnych. Dlatego ważne jest utrzymanie stabilnych relacji z dostawcami oraz rozwijanie strategii dywersyfikacji źródeł dostaw.
3. Ograniczona siła nabywców: Z uwagi na strategiczne znaczenie CPK dla krajowego i międzynarodowego transportu, siła negocjacyjna nabywców może być ograniczona. Jednakże należy monitorować potrzeby i oczekiwania klientów, aby dostosowywać ofertę CPK do zmieniających się warunków rynkowych.
4. Zagrożenie ze strony substytutów: Alternatywne formy transportu mogą stanowić potencjalne substytuty dla CPK. Dlatego istotne jest ciągłe monitorowanie i dostosowywanie strategii wobec ewentualnych zmian w preferencjach klientów oraz rozwijanie unikalnych cech i usług, które różnicują CPK od konkurencji.
5. Konkurencja w branży: Rywalizacja w branży transportu lotniczego i intermodalnego może być wysoka, ze względu na dużą liczbę uczestników i konkurencję międzynarodową. Dlatego istotne jest rozwijanie strategii konkurencyjnej, która uwzględnia zarówno unikalne cechy CPK, jak i strategie marketingowe, operacyjne i cenowe, aby utrzymać silną pozycję na rynku.

Podsumowując, sektor transportu lotniczego i intermodalnego, w którym działa CPK, może być atrakcyjny ze względu na wysokie bariery wejścia, ograniczoną siłę nabywców i ryzyko ze strony substytutów. Jednakże istnieje potrzeba świadomego zarządzania ryzykiem i konkurencją, oraz ciągłego dostosowywania strategii do zmieniających się warunków rynkowych, aby utrzymać atrakcyjność sektora i osiągnąć sukces biznesowy.

Analiza SPACE (Strategic Position and Action Evaluation)

Analiza SPACE (Strategic Position and Action Evaluation) to narzędzie strategiczne służące do oceny pozycji strategicznej organizacji oraz identyfikacji odpowiednich działań. Składa się z dwóch głównych elementów: analizy profilu strategicznego (Strategic Profile Analysis – SPA) i analizy macierzowej (Strategic Factor Analysis – SFA).

Analiza SPACE pozwala organizacji zrozumieć swoją pozycję na rynku, określić swoje mocne i słabe strony oraz zidentyfikować potencjalne obszary do rozwoju. Ostatecznie pomaga to w formułowaniu strategii działania, uwzględniając zarówno otoczenie zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

Analiza

Analiza SPACE CPK może być przeprowadzona w oparciu o cztery kluczowe wskaźniki: stopień stabilności, stopień konkurencyjności, stopień otwarcia na zmiany oraz stopień sytuacji finansowej.

1. Stopień stabilności: CPK, jako duży projekt infrastrukturalny, może charakteryzować się umiarkowanym stopniem stabilności. Z jednej strony, istnieje stabilność związana z planowanym finansowaniem projektu przez rząd oraz długoterminowym zapotrzebowaniem na usługi transportowe. Z drugiej strony, ryzyka związane z polityką, zmianami w regulacjach oraz nieprzewidywalnymi czynnikami zewnętrznymi mogą wpływać na destabilizację projektu.
2. Stopień konkurencyjności: W przypadku CPK stopień konkurencyjności może być relatywnie niski, ponieważ CPK ma potencjał stać się dominującym hubem transportowym w Polsce. Jednakże, istnieje konkurencja ze strony innych dużych portów lotniczych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz innych form transportu, takich jak kolej, drogi czy porty morskie.
3. Stopień otwartości na zmiany: CPK jest projektem otwartym na zmiany, ze względu na jego skalę i złożoność. Jest to zarówno szansa, jak i wyzwanie, ponieważ projekt musi być elastyczny i gotowy na adaptację do zmieniających się warunków rynkowych, technologicznych i politycznych.
4. Stopień sytuacji finansowej: Sytuacja finansowa CPK może być oceniana jako stabilna, biorąc pod uwagę zaangażowanie rządu oraz możliwość uzyskania finansowania z funduszy unijnych i innych źródeł. Jednakże, z powodu skali projektu i długiego okresu zwrotu z inwestycji, istnieje ryzyko związane z utrzymaniem stabilności finansowej w trakcie realizacji projektu.

Podsumowując, analiza SPACE CPK sugeruje, że projekt ten charakteryzuje się umiarkowanym stopniem stabilności i otwartości na zmiany, niskim stopniem konkurencyjności oraz relatywnie stabilną sytuacją finansową. Wnioskiem jest, że CPK ma potencjał, ale wymaga elastyczności i skutecznego zarządzania ryzykiem, aby osiągnąć sukces.

Ocena i wnioski końcowe

Analiza PESTEL, Pięciu Sił Portera oraz SPACE dostarczają głębokiego zrozumienia otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego projektu Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK). Patrząc na projekty infrastrukturalne, takie jak CPK, musimy uwzględnić szeroki zakres czynników, które mogą wpłynąć na jego rozwój i sukces.

Analiza PESTEL pozwala nam spojrzeć na CPK z różnych perspektyw, od politycznych decyzji rządowych i regulacji prawnych po zmiany w społeczeństwie, trendów ekonomicznych, postępu technologicznego, po kwestie środowiskowe. Wszystkie te czynniki mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na projekt. Na przykład, zmiany w regulacjach dotyczących transportu lotniczego lub zmiany w gospodarce kraju mogą mieć istotne konsekwencje dla CPK.

Analiza Pięciu Sił Portera ujawnia konkretne zagrożenia i szanse związane z otoczeniem konkurencyjnym i rynkowym CPK. Istnieje rywalizacja zarówno z innymi portami lotniczymi i intermodalnymi centrami transportowymi, jak i z alternatywnymi formami transportu. Jednakże, wysokie bariery wejścia dla nowych konkurentów oraz ograniczenia substytucji mogą ograniczyć siłę tych zagrożeń.

Analiza SPACE pozwala nam ocenić pozycję strategiczną CPK oraz zidentyfikować obszary do rozwoju. CPK ma umiarkowanie stabilną pozycję strategiczną, ale wymaga elastyczności i gotowości na zmiany. Wyzwania takie jak konkurencja i złożoność projektu wymagają skutecznych działań strategii, które wykorzystają moc finansową i wsparcie rządu, aby osiągnąć sukces.

Wnioskiem jest, że CPK ma potencjał, ale równocześnie niesie ze sobą pewne ryzyka i wyzwania. Kluczowe jest właściwe zarządzanie tymi czynnikami poprzez kompleksową strategię zarządzania ryzykiem, skoncentrowaną na elastyczności, reaktywności i skutecznym dostosowaniu się do zmieniającego się otoczenia biznesowego i regulacyjnego. Dlatego niezbędne jest opracowanie strategii, która uwzględni wszystkie identyfikowane czynniki wpływu, a także potencjalne synergiczne korzyści wynikające z analizy.